Όροι όπως η κατάθλιψη, το άγχος, το στρες και η μελαγχολία είναι αρκετά γνωστοί στην κοινωνία μας σε αυτή την εποχή που διανύουμε. Πιο συγκεκριμένα, τα αρνητικά συναισθήματα του άγχους, του θυμού και της θλίψης έχουν συνυφανθεί με μη φυσιολογικές καταστάσεις που είναι καταστροφικό να βιώνει ένας άνθρωπος. Για παράδειγμα, όταν κάποιος στεναχωριέται για ένα ή και πολλά γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή του είναι πιθανό να ακούσει από τους γύρω του ότι είναι σε «κατάθλιψη». Ωστόσο, θα ήταν αξιόλογο να δούμε πριν μπει η ταμπέλα της ψυχοπαθολογικής αυτής κατάστασης της κατάθλιψης, εάν η απλή θλίψη και η στεναχώρια και η γενικότερη δυσφορία είναι μία φυσιολογική κατάσταση για τον άνθρωπο και εάν υπάρχουν τρόποι για να τη βιώσει με τρόπου υγιή και να μπορέσει να την ξεπεράσει αργότερα για να αφήσει χώρο και για άλλα συναισθήματα.
Όταν ένα άτομο αισθάνεται στεναχώρια, είναι φυσιολογικό να θέλει να βγει γρήγορα από αυτήν και να κάνει σκέψεις όπως «δεν θέλω να στεναχωριέμαι καθόλου», «θέλω να είμαι χαρούμενος». Είναι απόλυτα κατανοητό καθότι η στεναχώρια, εάν δεν κάνει το άτομο δυσλειτουργικό στην καθημερινότητά του και δεν είναι απόρροια μίας ψυχικής διαταραχής, είναι ένα απόλυτα υγιές συναίσθημα και όπως και τα υπόλοιπα είναι χρήσιμο για τον καθένα. Αν πάρουμε ένα απλό παράδειγμα ενός ανθρώπου που είναι μόνιμα χαρούμενος θα δούμε πως δεν είναι μία οικεία εικόνα και πως κάτι σε αυτήν μας ξενίζει και μας φαίνεται μη φυσιολογικό. Από την άλλη, εάν φανταστούμε κάποιον που νιώθει και χαρά και στεναχώρια ανά περιόδους κάθε άλλο παρά αφύσικο θα μας φαινόταν. Εάν πάλι φέρουμε αυτό το παράδειγμα σε λίγο πιο πραγματικό επίπεδο και το κάνουμε πιο συγκεκριμένο θα μπορέσουμε να δούμε που εξυπηρετεί η στεναχώρια όταν αυτή εκφράζεται με υγιή τρόπο. Ενδεικτικά, σε μία κατάσταση όπου ένας άνθρωπος έρχεται σε επαφή με μία ξαφνική απώλεια, είτε ενός προσώπου λόγω θανάτου ή αποχωρισμού είτε σε επαγγελματικό επίπεδο εάν χάσει ξαφνικά τη δουλειά του, τότε πόσο φυσιολογικό θα μας φανεί εάν αυτός ο άνθρωπος δεν στεναχωρηθεί και συνεχίσει να νιώθει χαρούμενος; Η εικόνα θα είναι αρκετά ξένη και θα μας φαίνεται ότι δεν ταιριάζει με το πλαίσιο. Εάν όμως αυτό το άτομο αρχίσει και εκφράζει την στεναχώρια του τότε η εικόνα θα έχει τελείως διαφορετική μορφή.
Όσον αφορά την έκφραση της στεναχώριας όμως υπάρχουν αρκετές φυσιολογικές αντιδράσεις που παρότι μοιάζουν αυτονόητες ίσως δυσκολεύουν κάποιους ανθρώπους γιατί ακριβώς εκείνη την ώρα της στεναχώριας σκέφτονται φράσεις όπως «δεν πρέπει να στεναχωριέμαι, πρέπει να το ξεπεράσω και να είμαι χαρούμενος» και αυτό ίσως μπλοκάρει το συναίσθημά τους. Το πρώτο βοηθητικό βήμα σε κάποιον που νιώθει στεναχωρημένος είναι να πάρει το χώρο του και το χρόνο του να το βιώσει, να το νιώσει και να το εκφράσει. Το κλάμα, εάν και δεν ενθαρρύνεται συνήθως από τους γύρω μας είναι αρκετά βοηθητικό και καταλυτικό ως προς την εξωτερίκευση του συναισθήματος αυτού. Αφού λοιπόν αυτό το άτομο το εκφράσει αυτό το συναίσθημα είτε μόνος του είτε μέσω μίας συζήτησης με κοντινό του πρόσωπο, όπου είναι εξίσου βοηθητική, έχει σειρά η αξιοποίηση της θλίψης αυτής. Όπως κάθε γεγονός στη ζωή του ανθρώπου, έτσι και αυτά που μας στεναχωρούν έχουν να προσδώσουν στον καθένα από κάτι. Ένα πολύ αξιοσημείωτο παράδειγμα σε αυτό είναι το πώς θα καταλάβει κάποιος καλύτερα τον εαυτό του μέσα από μία τέτοια κατάσταση και πως θα μάθει αργότερα να τον φροντίζει σε περίπτωση που ξαναέρθει αντιμέτωπος με τέτοιες δύσκολες καταστάσεις.
Μία ακόμα εκδοχή αυτής της αξιοποίησης της θλίψης είναι η μετουσίωσή της σε δημιουργικότητα. Όταν δηλαδή ένα άτομο βιώνει κάτι στενάχωρο είναι αρκετά υγιές να προσπαθήσει να εκφράσει και πιο έμμεσα το συναίσθημα αυτό με κάποια ασχολία που θα τον ενδιέφερε. Για παράδειγμα, αρκετά άτομα προτιμούν όταν στεναχωριούνται να εκφράζονται μέσω της τέχνης, είτε αυτή είναι ζωγραφική είτε γλυπτική είτε κάποια δημιουργία χειρονακτική είτε ακόμα και μέσω της μουσικής. Άλλες πιθανές ασχολίες που κάποιοι ίσως προτιμούν γιατί τους βοηθάει να «ξεσπάσουν» είναι το κομμάτι του αθλητισμού και των εξωτερικών δραστηριοτήτων στη φύση. Για τον καθένα μπορεί να είναι κάτι διαφορετικό ή και ο συνδυασμός διαφόρων.
Γενικότερα, η θλίψη όταν γίνεται αποδεκτή από το ίδιο το άτομο που τη βιώνει και από τους γύρω του και της δίνεται χώρος να εκφραστεί είναι ευκολότερο να περάσει γρηγορότερα και βοηθάει το άτομο να βρει τους δικούς του μηχανισμούς αντιμετώπισης, καθότι αργότερα στην επόμενη πιθανή στεναχώρια δεν θα χρειαστεί να την αποφύγει, κάτι που ίσως ήταν αδύνατο, αλλά θα είναι ήδη πιο έτοιμο να την διαχειριστεί και να την αξιοποιήσει δημιουργικά, είτε μέσω κάποιας ασχολίας είτε μέσω μίας απλής ενδοσκόπησης που θα τον βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του εαυτού του και στην αυτοβελτίωση.
Ερασμία Μώρου-Σμυρνάκη
MSc Clinical and Community Psychology
Συνθετική Ψυχοθεραπεία
